Ringnun

Ringnun ei khualzinna (Journey into Life LINK hih CLICK inla ki thuziak en sa roh) lamtluanga ringnun itep thiama nintina ringna lekhabua ei nunchan/nunzia riziakmai hi ilom a om taktak. Raifana lomin femai ei ti!

Friday, October 7, 2011

Thatvurna Nar Ripolkhomna: Iamtu Masa Hei ata Riseina

          Iamtu masa hei kha ripolkhoma \hatvurna ruai i\hetu hei an nit. Iamtu masa hei ripolkhomna, inpumna, sinthonrualna chu mi itamtakan \hatvur an dongna--thurchi \ha an riatna a nit. 

RICHANG RINGATNA: T. S. 2: 43-47; 11: 19-21; 13: 1-3: 
          1) Baibil a hin iamtu/kristian hei kha masa tiang chu “lampuia mihei” (T.S. 9: 2) an ti ngai iti ei muaa. Jisuan keima lampui, thutak neh ringna kinit ai ti ata riphut ning a ta. Lampuia mihei iti chu risei inuama nintin ridina lamdika fe ngaitu hei iti na a nita. Ringai rikhel iom khopin ei ni ngei pipu kristian masa hei khan sikul a mihei an lei riti ngaia, sanong hein thu-la risei an uar sika sikula mihei an lei iti ning ata. Ei pi-pu hein inkhom ife lua sikul ife angka an lei irngai a nita. Sakachep rama ki om dop lain inkhom feng ei ti ti loin sikul feng ei ti an ti ngaia. Sikul chu riseina munpui a nita, ei pipu iamtu masa hei kha i\hataka rionga riseinuam an lei init a nit. Hi chiah hi thuthlung thar huna iamtu masa hei ringnun rithokin ei thupui a hin ringaitua ei inuam chu a nit. Lampuia mihei, sikula mihei ripolkhomna, rimunna neh sinthonrualna hi ei ingaitua rang a nit. Mipui hei poimozia neh mipui \anginrual pomozia ei irngaitua rang a nit. 
          2) Kristian hei chu Jisua Krista a ripolkhom hei ei nita. Jisua Krista khan rineng chunga a leng laia khan mimal, sungkua neh khotlang-in ringnun rikiptaka an om theina rangin phai neh tlang heia inzinin Pathian ram thurchi\ha anpuang a. A sinthona chu Galili, Palestina rama thingtlang khua chintea iphutin inriang fara, iserdea omhei neh mi beindong hei i uksak ualin sin a thoa. Kha lai Palestina ram insorkarna kha inriang fara, iserdea omhei rangin thlum/rinik ualualna a nit peka. Hi dingmun a hin Jisuan mi beindong hei ringnunin rineng chung intak pum khoma omzia a nei thei thu an puang-a. Jisuan a sintho ata mi beindong hei chu Amaah ripolkhoma an ripolkhomna chu \hatvurna ruai inia thi thoinokna neh kumtluang ringna tungna a innei a nit. Iamtu hei khan Pathian neh an karvan itlumtak neh an iamtu champui hei neh an karvan itlumtak sikin no thei inon pol inrualtakin an idingsuaktaka. Hi lom ithar a hin richong hei khomin an ringnun isol taka rithokin ringamna hoi imun an i-omsa tak a nit. 
          3) Hi lom itharin lomna thar, ringnun omzia neh lutzia an inei hi inpuangsuaka mitin-mitang hi loma mi-a siam rangin Jisuan mophurna a peka. Hih, iamtu masa hein lungril neh tititakin ilan nintin ridindetkan an mophurna chu an len suak a. Iamtu masa hei chu ripolkhoma ringnun rikip taka manga tuangna neh intakna karah midang rang khoma \hatvurna ini tu hei an nita. Iamtu masa hei omdan neh sindan hi ripolkhoma \hatvurna ruai ithetu hei nitna a nita. 

NUNCHAN ATA |HATVURNA: ACTS 2: 43-47: 
          1) Amasa takah iamtu masa hein an nunchan an omdan ata \hatvurna an nitna hi ngaituang eila: Nunchan iti chu sap \ongin "lifestyle" a nita. Atunlai rammual a mitinin nunchan ei mang nuam dan chu marang\hat, ki sungkua, kiram-nam bang iti hi a nit uala. Rammual nunchanin chu rikuain mahni \hat a ngaitua ngaia. Iamtu masa hei nunchan chu mitin \hatvur dongna ranga ruai\he a lei nita. An ripolkhomna hi Thuthlung Thar riziakna trong "Greek" a hin "koinonia" iti a nita. "Koinonia" chu munka ripolkhom nuamna rithla/lungril a nita. Iamtu masa hei nunchan hin ripolkhomna diktak a ne inmu a nita. An ripolna hi thil—fak-nek neh a dang dang risemna khom a nitsaa. Iamtu hei kha lungrithlungin an risanrisaka. An intakna an irril risakin rithorna neh lomna an mu ngaia. Baibil chungchanga mithiam hein iamtu masa hei angka thiltin itlang hi ei dingmuna chu ithei nikhaimak an ti a. Idik khom a dika. Khan ingkam ei nunchan ei itlang rang iti bang ringaitua om a nita. Ingkam iamtu hei ei ripolkhom rang iti hi ei ringaitua mai rang a nita? Ingkam iamnotu hei ei nunchan ei itlang pui rang, ingkam kristian nunchan inlangin nintin ei ripolpui rang? iti hei hi i ngaitua om tak a nit a. Mitinin ei sinna mun tina iamtu nunchan sanonghei ei itlang puin thurchi\ha ipomnuamna lungril ei innei thei hi ei ringainpoimo nget a nanga. 
          2) Iamtu masa hein an neinun an itlangna chu an dingmunin a \ul sika a nita. AD khatka Palestina ram kha thingtlang sin isin ual an nita. 100 ata 90 neka tam chu loisin itho ngai an nita. Temple a sinthotu hei chu loisin ithotu hein tholom dang dang somakhat neh sia hein an ifaa. 100 ata 5 hein politik neh sipai rirelna chu an ikol thlepa. Hi mi roite hein mipui sinzong an faka. Atoi lam takan mipui hei chu Juda sakhua ruaitu Farisai, Sadukai, Ziaktu neh Heroda sungkua neh Rome sorkar sinthotu hei nuaiah iserden an oma. Hi dingmun a hin mipui hein an ritrangpui nget a nanga. Iamtu masa hei khom khan an ir\angpui tak a nit. Ei ni hei teh ei dingmunin a ne \ul lamin ei om ngaim iti ngaituang eila? Iamtu masa hei angkan thiltin itlang chu nangmak, khannise ei itlang inang tam a ti. Koindang pumka ei nitna ahin ei inrualim, ei sinthona tinah koindang hi pumkan a luangim? iti hei ngaituang eila. 
          3) Ei kolkiangah pol-lom, nam, sungkua, mimal ham\hatna zongna a liana. Nationalism infortak/infortet fundamentalism ram-nam ranga mi ringna lak nuamna khom nunchan a nita, consumerism/individualism inrupmaimak ala nangualmai, keima keng tina khom nunchan a nita. Hi dingmun a hin koindang sunga kardan ichinte om khom ei pai vang bangin iamtu ripolkhom dik nithei eiti. Ei lungrila sin i\ha sinna a ei ri\angpui nuamnona lekte khom ipai vangin ei sin bangin ripolkhom dik ning eita. Ei ramtlanga panam kardan, rinaitheipui ual kardan hei hin koindang ripolkhom ei nitna mel hi an isiat taktak a nita. Nupang-naipang iti lua hi koindang hual sunga chu kardan ilian tak ai thling a nita. Marang\hat neh kardan ramual a hin munkan ei luang bangin ripolkhom diktak ei init rang a nit. Iamtu masa hei khan an ripolkhomna kha epsorna a hong lian sikin a bula angkan chu sunzom thei khai maka. Khannise an fena mun tinah thurchi\ha chu an inpuang mai a nit. 

AN FENA MUN TINAH THURCHI |HA INLANG SUAKIN AN INPUANGSUAK MAI: ACTS 11: 19-21: 
           1) A nikna a chu iamtu masa hein an fena mun tina thurchi \ha an inlang suak maina neh inpuangsuak maina hi ngaituang ei la. T.S. 11: 19-21 a hin iamtu masa hei kha an iamna sikin i epsorin an oma mun dang dangah an rithektak iti ei mua. Hi epsora an oma an rithek thu hi T.S. 8: 4-5 a khom ei mu. Jerusalem ata isuaka mun danga thurchi\ha an inpuang hi an tum reng sik niloin epsora an om sika a nit. Amasan Judahei ziang bangah an inpuanga nungah chu Samaria mihei ziangah an inpuangsa. Hun a hong fenok ualin chu Jentail hei ziangah khom an inpuangtak. I epsorin an oma hin an idingindetmaia an itlanna mun tinah thurchi\ha an inpuangmai a nit. Atun eini hei koindangin missionary-in nephunno khomse ei sin \ulna sika ei omna mun tinah thurchi\ha ei inpuang ngaim ngaituang ei ti? Pastor, evangelist, tirton hei an fena tina thurchi\ha inpuang ranga ringaina a liana, ei omna/sinna tinah thurchi\ha inpuangtu nun inei hi a poimo sa. Ei rengkan ei \anginrualnon chu ei koindang sinthona Pathian lom inrup ni thei noni-a. Sakhua dang dang neh ringaituana dang dang laia thurchi\ha inpuanga, nunchan khoma an lang rangtu chu Pastor, tirton hei nekan mipui hei ei nit ual oka. 
          2) Ei sinna tina thurchi\ha inpuang rangin chu ei idingindet phot bak a nanga. Iamtu masa hei angkan thurchi\ha bang nez>ktu a nit a nang. Iamtu masa hei kha an dingmun antak dorah an ripek uala. Pathianin an ni bang an irpol nuamaka epsorna kha thurchi\ha puangindarna mangruan a mang ei iti thei a nit. India rama missionary sinlai inlar, Bihar chu missionary tlankhur an itia i\hataka lei isintaktu SD Ponraj an ai ti chu “Koindang hi ilomtaka mipui ei ripol huamhuam lain mission sin chu ala daia mission sin sin indik a nit rang tenan chu koindang rihu chu iduain sin taktakna ah arpek ngai” a tia. Inkhomna-a ei lomna chu Ei kolkianga ei sinthona tinah Pathian ta ranga riphum ngita ner ipet sara ei sintum ei indikna a nit ngaim iti hi ngaituang eila! Hi ei om rangdan pial alei nit. Femalampai huamhuam koindang hual sung banga kristian dik ini rangin Pathianin nephal thlakmak. Iamtu masa hei kha an puithling thiain chu an sintho dan khom a puithling thiaimaia.

RINGAITUA VINGKA |HATVURNA RUAI I|HE: ACTS 13: 1-3: 
          1) A thumna a chu iamtu masa hein ringaitua vinga ivata risiamdiamka \hatvurna an nitna ringaituang ei la. Iamtu hei kha mizon ipungin iamna sintho a khom an puithling thiaimaia. Ringaitua vingkan missionary an tir isua taka. Rithla Rithiangin an lungril invar pekin Barnaba neh Saula an rithlangsuaka. Bu ngei neh \ong\aina nein an tira. An tirna khom ram ila ual thurchi\ha lathlungnona heiah a nita. Hi sikin Europe ram khomah thurchi\ha aithlung tak a nit. Ei iriat angkan Barnaba neh Saula hi iamtu hei laiah khan an nunchan neh ripekna \hat sikin irebik an nita. Barnaba, mi richongden hin a neinun izuarin inriang hei a \angpuia. Saula iamtu epsor ngaitu chu Pathian neh ritongin ar pekna inthuk sikin ire bik a nita. Rithlan an riat lamin Barnaba neh Saula chu rithlangin a bik takin ramual rizata Jentail hei ziangah an itir tak a nita. Koindangin an tira missionary inzin voikhatna ata Saula chu Paula iti a nit taka. Hi sikin Barnaba neh Paula sintho roinpui chu ei Baibil a hin itamtakah ei mu thei taka. Eini khom koindangin i\hataka Pathian iron neh risiamin ramtharah missionary a tirh intam ualual rang a nit. Barnaba neh Paula dingmun ata Pathianin mithiam-mivar-minei hei khom i\hataka a sin itho rangin a mang ngai iti ei mua. Barnaba neh Paula chu “Hellenists” an nit sikin taksa tiang tak khom Greek neh Rome ramual a fe rangin an ithluk a nita. Juda kristian Greek \ong imangtak chu “Hellenist” an ti ngaia. Hi muna ei irngaitua nuam chu Pathianin i\hataka risiamin a sin itho rangin ane nuama, ringaitua vingka sin itho rangin a ne koi mai iti hi a nit.. Ei ni tianga ei ringaitua rang iom chu Pathian mangrua rangin i\hatakan ei risiam ngaim? iti hi a nit. Harna ei dong khomin thu neh la a ei inderna sikin ei buai ngai. Thu neh la-a ei puithlingna rangin taksa thiamna neh rithla tianga ripekna ahin ei risiak ualual a nang. Mipuin a tlangpuia ei ringaidan, Pathian ram sinah thiamna-varna nangmak iti khom hi ei pai a nang-a. 
          2) William Carey a ripekna inthuk hi entirnan ringaituan thar ei la ei nuama. William Carey a sikin India ram chu missionary rangin ar ong ei ti theia. Ei ni kristian nenchangtu hei Welsh missionary hei chu William Carey a hein lam i\hatak an lei siam sika a nit eiti theia. William Carey a chu “Father of Modern Missionary Movement” an ti ngaia. England, Welsh neh ramual pumpui chu missionary \ul taktakna inre suaktua ringai a nita. A thupui tak chu “Attempt Great things for God and Expect Great Things from God” iti a nita. “Pathian rangin thil ilian tak sin inla, Pathian ata thil roinpui tak tung roh” iti chu a thupui a nita. Senate of Serampore College chu William Carey a neh a mal hei sika a nita.. University neh Horticulture Society of India ai nit hi Carey a sika a nit. Abula chu kum 6 ilonin thu a sir ngaia, mi khatka bang iamtu an chang-a. Hi zoia ta chu Pathianin literature, education, social reformation sin-a a sin itho rangin a nuam iti arriat suaka. Father of modern India Raja Ram Mohan Roy-an “You spark our renaissance” ati peka. William Carey-an Bengali renaissance chu a rengkan a ichok ithoi a nita. William Carey khan sun zan Greek, Hebrai neh India \ong itam risein a oma, Bible Bu pum pui hi India ram \ong irukkan a leta, Baibil \hen hi India \ong 29 a let saa. Bengali, Sanskrit and Marathi \onga Scholar inin Fort William College inlar tak akhun a \ong ineitu hein inrisei rangin an fial sikin a lei sina. Sati boina ranga bul lei itumtu khom a nita. Ei ni hein ei Baibil hi kum idoram eiibuaipuitak, harna aom lain ei \onga Thuthlung Lui itep rang boi sikin ei rizal oka. Atun khom thu-la ei uar ualnon chu dettaktak thei nomin-a. Ei ni mi Pathian thu training a fe rangin chu “sap \ongin ni \ong\ai thein chu an rup” itin khom ei ithla ngaia, a zurseitu khomin kerseina \ulbakmak itin risein i pass \okin a zuang tenan rithaboin sin eithoa ei ibuai ngai a nit. Ki irseipui tlangmi khom kin koindang a evangelical risei ithiam nangbakmak iti hei chu atun ten khomin rithaboin an om kimua. Thiamna-varna khom ei \ul, ei rithaboi ei ompaipaina ei pai anang. Ulian hei khomin ei ferangdan hi i\hatakan ei ngaitua a nang. Ei Synod khom thu-la ah ei idingindetnon chu lam tinah ei indermai rang a nit. Ei koindang hin Barnaba angka sumpuan inei, Paula angka mithiam, William Carey a angka mi takritai, tuminru, ithiam rikhel a sintaktaktu hei ei imamo a nit, ei rithor ualual rang a nang. 

KAIKHOMNA: 
          Iamtu masa hei hin ripolkhoma \hatvurna ruai i\he tu hei ini rangin i-enton rang neh rithorna an ne pek-a. Amasan, an ripolkhomna hi ei rimuntaktakna ranga enton rang a nita. Aniknah, an ripekna inthuka ituangpuma thurchi\ha an inpuang hi mimal tinin ei omna tina i\i neh inthing puma thurchi\ha inpuanga ringnuna inlangsuak rang ei nitzia a nenriseia. Athumnah, ringaitua vinga missionary an itir hin taksa neh rithla risiamtaktaka ripe a \ulzia anen riseia. Barnaba neh Paula hin taksa neh rithla \anginruala sin taktak rangin anne ithorin anne ifial a nit.


No comments:

Post a Comment